Het is niet precies duidelijk welke regelingen tot het onderwijsrecht toebehoren. Naast traditionele onderwijswetten is er meer wet en regelgeving die van invloed zijn op primair en voortgezet onderwijs.
Vanuit het standpunt van ouders en studenten zijn de leerplichtwet en de sectorwet het belangrijkst. Vanwege de speciale relatie tussen scholen, kinderen en ouders is het onderwijsrecht een ingewikkelde en complexe rechtspositie.
Recht op onderwijs
Kinderen hebben recht op onderwijs. Het onderwijsrecht is vastgelegd in verschillende mensenrechtenverdragen en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Tot dusver is het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden het belangrijkste. Burgers kunnen de nationale verplichtingen afdwingen die in het verdrag zijn vastgelegd.
Grondwet
Onze grondwet beschrijft niet het direct het onderwijsrecht. Aan de andere kant is de overheid wel degelijk verantwoordelijk voor het regelen van het onderwijs in Nederland. Dit staat beschreven in artikel 23 van de Grondwet. In dit artikel worden de verantwoordelijkheden van de overheid op het gebied van onderwijs, onderwijsvrijheid, onderwijsfinanciering en kwaliteitseisen beschreven.
Burgers kunnen niet rechtstreeks rechten ontlenen aan de grondwet. De grondwet mag namelijk niet worden afgedwongen in de rechtbank. U kunt geen basisrechten uitoefenen voor de rechtbank. Toch is de grondwet nog steeds erg belangrijk voor het onderwijs.
In artikel 23 van de grondwet worden alle aspecten van de secundaire wetgeving over onderwijsrecht nader uitgewerkt. Aansprakelijkheid, bekostiging, vrijheid van onderwijs, toezicht, aanbod, kwaliteitseisen en onderwijsrapportages zijn te vinden in andere onderwijswetten.
Onderwijswetgeving
Leerplicht
De "leerplichtwet" heeft onderwijsrecht gedetailleerd. De leerplicht houdt in dat kinderen ouder dan 5 jaar ingeschreven moeten zijn en de school regelmatig moeten gaan bezoeken. Ouders zijn verplicht de leerplicht na te leven.
Sectorwetten
Naast de leerplicht zijn er veel wetten die voorzien in minimale onderwijsvoorwaarden. Scholen moeten voldoen aan de minimumvereisten om in aanmerking te komen voor onderwijsfinanciering. Dit zijn de Wet op het primair onderwijs, de wet op het voortgezet onderwijs, de wet op het expertisecentrum en de wet op het volwassenenonderwijs en het beroepsonderwijs.
Deze wetten worden ook wel afdelingswetten genoemd, omdat elke wet alleen van toepassing is op een specifieke onderwijsafdeling. Deze wetten beschrijven bijvoorbeeld dat scholen (besturen) schoolrichtlijnen en schoolplannen moeten ontwikkelen, maar welke regels gelden voor schorsing en deportatie van leerlingen.
Themawetten zoals WMS en WOT
Een themawet is van toepassing op veel velden en zoals de naam suggereert, regelen ze bepaalde thema's. Een voorbeeld is de "Wet Medezeggenschap School" (WMS). Ouders en docenten (en leerlingen van het secundair onderwijs) zitten samen in een medezeggenschapsraad waar ze deelnemen aan alle zaken die met het schoolonderwijs te maken hebben. Een ander belangrijk vakgebied is de "Wet onderwijstoezicht".
Nieuwe wetgeving
Daarnaast zijn er enkele wetten die andere wetten zullen veranderen. De "Wet op passend onderwijs" heeft de departementswetten op veel manieren herzien voor studenten die extra ondersteuning nodig hebben. De Kwaliteitswet voorzag toen in de introductie van voor ouders belangrijke hulpmiddelen, zoals de klachtencommissie en de schoolgids.
Verwante rechtsgebieden
Veel rechtsgebieden zijn gerelateerd aan het onderwijsrecht of hebben veel raakvlakken. Denk bijvoorbeeld aan ambtenarenrecht en arbeidsrecht (aanstelling van docenten), eigendomsrecht (schade op school), personen- en familierecht (kinderen met gescheiden ouders), bestuursrecht (er moet in de procedure rekening worden gehouden met schoolterminologie) en zelfs het strafwet. (Misdaden op school).
Ouders hebben het recht om informatie in te winnen over schoolprestaties en de vorderingen van hun kinderen op school. Dit recht is afgeleid van de "Wet bescherming persoonsgegevens", die niet wordt uitgelegd in de branchewet. Vanwege de speciale status tussen scholen, kinderen en ouders is het onderwijsrecht daarom een gecompliceerde juridische status.
Overzicht onderwijswetten
OCO tracht de regelingen op het gebied van onderwijsrecht zo volledig mogelijk samen te stellen, waaronder artikel 23 van de Grondwet, industrierecht, leerplicht, medezeggenschap, toezicht en daarmee samenhangende besluiten in de raad en het reglement. Het overzicht bevat bijna alle wetten die ouders toelaten rechten te verkrijgen. Een overzicht vind je hier.