Het milieurecht. In de loop van de 19e eeuw veranderde de landbouweconomie in Europa in een industriële economie. Het uiterlijk van fabrieken en het gebruik van machines veranderde de kwaliteit van landschap, lucht en water. In de 20e eeuw, toen de ontwikkeling van de industriële revolutie de gezondheid van de burgers steeds meer in gevaar bracht, werden milieukwesties een politiek agendapunt.
Door diverse problemen (zoals waterverontreiniging, schade aan natuur en landschap door het gebruik van chemische stoffen) en diverse problemen zoals luchtverontreiniging door toename van rook en uitlaatgassen, is de kwaliteit van de leefomgeving achteruitgegaan. Hierdoor is uiteindelijk het milieurecht ontstaan.
Milieubescherming is de taak van de overheid. Artikel 21 van de Nederlandse Grondwet bepaalt: De aandacht van de overheid ligt op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van de leefomgeving. Dit is een universeel sociaal fundamenteel recht dat voor elke burger geldt.
De grondrechten zijn omgezet in veel wetten, waarvan de belangrijkste de Wet milieubeheer is. Andere wetten zijn de Wet geluidhinder, de Wet verontreiniging oppervlaktewater (sinds 22 december 2009 samengevoegd tot de Waterwet), de Wet bodembescherming en de Meststoffenwet.
Milieuwetten voorzien in het gebruik van gerechtelijke middelen om het volgende te beschermen:
- Bodem-, lucht- en waterkwaliteit van vervuiling;
- Het overmatige natuurlijk grondstof gebruik;
- Op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau de vernietiging door ingrepen in de natuur en de vernietiging van het landschap.
Rechten van het milieu
Op de grens tussen milieuwetgeving en klimaatrechtvaardigheid, wanneer de rechten van de natuurlijke omgeving zelf of een deel daarvan (zoals de rechten van rivieren, landschappen of lucht) worden erkend, ontstaat een nieuwe rechtsgrond. Door uitbreiding zouden planten ook rechten moeten krijgen. Deze motivatie lijkt enigszins op die van dierenrechten.
Al in de jaren zeventig werd dit principe in de Verenigde Staten besproken: in 1972 oordeelde een rechter van het Amerikaanse Hooggerechtshof dat planten en ecologische entiteiten juridische belangen kunnen hebben en publiceerde Christopher D. Stone's theorie over boomrechten. In 2006 erkende de eerste
gemeente in de Verenigde Staten de natuurlijke rechten binnen haar grenzen.
In Ecuador zijn milieurechten opgenomen in artikel 71 van de grondwet van 2008, waarmee het op de eerste plaats in de wereld staat in milieuwetgeving. In 2012 keurde het Boliviaanse parlement de wet inzake landrechten (Ley de Derechos de la Madre Tierra) goed.
De reikwijdte van nieuwe wetgeving en jurisprudentie is echter nog steeds beperkt, en de rechtspersoonlijkheid van "menselijke aard" is nog geen ding. De rivier als juridisch onderwerp stond in 2018 centraal in klimaat gerelateerde geschillen in Colombia.
Rechtelijke instrumenten
Milieuwetten beschrijven de middelen (instrumenten) die kunnen worden gebruikt om de leefomgeving van burgers te beschermen en te verbeteren. De belangrijkste middelen zijn milieuplannen en -programma's, milieukwaliteitseisen, vergunningen, algemene regels en uitvoering.
De "Wet milieubeheer" bepaalt dat provinciale en gemeentelijke bestuursorganen elke vier jaar een omgevingsplan moeten opstellen en uitvoeren. Het bevat bijvoorbeeld beleidsplannen om specifieke lokale milieukwesties aan te pakken. De "Wet milieubeheer" schrijft voor dat de overheid verantwoordelijk is voor de controle en evaluatie van deze milieuplannen.
Algemene regels en vergunningen milieurecht
Volgens de "Wet milieubeheer" zijn de meeste Nederlandse bedrijven verplicht om een milieuvergunning aan te vragen, dit zijn voornamelijk bedrijven met grote industriële installaties voor de metaalverwerking, beheer van afval en de chemische industrie. Omgevingsvergunningen moeten worden aangevraagd via de gemeente of provincie.
Hieronder vallen vaak ook bedrijven die zich bezighouden met brandstof, voedselproductie, ertsverwerking en milieugevaarlijke of explosieve stoffen. De vergunning is alleen van toepassing op dat bedrijf die de vergunning heeft aangevraagd. Voor bedrijven die op dezelfde afdeling werken, gelden algemene regels. Bakkerijen en benzinestations zijn voorbeelden.
De algemene regels worden opgesteld door de rijksoverheid. Vergunningen en algemene regels helpen het milieu en de gezondheid van de burgers te beschermen.
Milieuconvenanten
Milieuconvenanten zijn afspraken op vrijwillige basis tussen een bedrijf en de overheid, waarin bepaalde afspraken zijn gemaakt over de uitvoering van het milieubeleid. Deze tool wordt vaak gebruikt om de medewerking van bedrijven te verzekeren bij het ontwikkelen van nieuwe maatregelen ter bescherming van het milieu.
Het Biologische Verdrag is een voorbeeld van een reeds bereikte overeenkomst. De conventie is een overeenkomst tussen supermarkten, voedingsproducenten, overheden, banken, industrie en belangengroepen en maatschappelijke organisaties om tot eind 2007 de groei van de biologische producten markt te stimuleren.
Door het introduceren van convenanten om de bedrijven te betrekken bij afspraken over het naleven van het milieurecht heeft een proactieve rol opgeleverd voor bedrijven.
Financiële instrumenten
Het milieurecht bevatten ook regels over financiële instrumenten zoals bijdragen, heffingen en schadevergoeding. Het "Handboek milieubelasting" somt verschillende belastingen op die worden gebruikt om het milieubeleid te reguleren. Voorbeelden van belastingen zijn onder meer brandstofbelasting, energiebelasting en afvalstoffenbelasting.
Belastingen worden geïnd om de belasting van menselijke activiteiten op het milieu te verminderen. Milieubelastingen, schenkingen en vergoedingen worden gebruikt om de gevolgen van natuur en milieu-ingrepen te compenseren, bijvoorbeeld de aanleg van nieuwe snelwegen.
Handhaving milieurecht
In Nederland voeren overheden op alle niveaus milieuwetten uit door middel van strafrechtelijke, bestuursrechtelijke en burgerlijke wetten. Op landelijk niveau is het de inspectiedienst van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM). Deze inspectiedienst inspecteert en controleert of Nederlandse bedrijven milieuwetten hebben overtreden en overtreden.
Er zijn verschillende milieudiensten op stadsniveau. Deze gemeenten werken samen om de Wet milieubeheer uit te voeren. De afdeling milieubescherming controleert of ze voldoet aan de milieuregelgeving en geeft vergunningen af.
Daarnaast gaat de milieudienst burgers, bedrijven, gemeenten en andere overheidsinstanties informeren en adviseren over milieubescherming bij het inrichten en beheren van de leefomgeving. Milieupolitie is ook actief op stadsniveau. De politie houdt toezicht op overtredingen van milieuwetten, zoals het illegaal dumpen van chemisch afval.
Overtredingen
Als een fabriek of bedrijf milieuwetten overtreedt, is het strafrecht van toepassing. Voldoet het bedrijf niet aan zijn vergunningsvereisten, dan kan de politie een proces-verbaal opmaken en kan de officier van justitie het bedrijf aanklagen.
Als het bedrijf zijn dwingende milieuvoorschriften niet naleeft, is het bestuursrecht van toepassing. In dit geval kunnen burgers die in moeilijkheden verkeren, terecht bij de beheersorganisatie (VROM, provincie of stad) die vergunningen voor het bedrijf afgeeft.
Het bestuursorgaan heeft de bevoegdheid om bedrijven te dwingen milieuwetten na te leven. Het bestuursorgaan heeft ook de bevoegdheid om milieurecht sancties op te leggen aan bedrijven, zoals het opleggen van boetes, het intrekken van vergunningen of ontheffingen.
Als burgers last hebben van de milieuvervuilingsactiviteiten van een bedrijf en hiervoor een tegemoetkoming willen claimen, is het burgerlijk recht van toepassing. Zo kunnen verschillende bedrijfsactiviteiten lawaai, stank of rook veroorzaken. Er wordt gebruik gemaakt van het burgerlijk recht omdat deze regelingen daarmee de relatie tussen burgers en bedrijven en de bedrijven zelf betreffen.
Deze civiele rechtszaak kan leiden tot een geschil, wat ertoe kan leiden dat het bedrijf de hinder moet compenseren of dat de rechter het bedrijf beveelt zijn vervuilende activiteiten stop te zetten.
Hulp bij milieurecht nodig?
Ervaart u overlast van fabrieken of andere industriële activiteiten in de buurt van uw woning of bedrijf? Wacht niet te lang en laat een professionele advocaat of jurist kijken naar uw situatie. Door ons landelijke netwerk hebben wij altijd een expert bij u in de buurt! Laat uw gegevens achter en wij nemen zo snel mogelijk contact met u op.
Onze advocaten kennen de gehele wet en regelgeving van het milieurecht. Hierdoor zullen zij elk mogelijk geschil voor u kunnen oplossen.